Heupdysplasie

Heupdysplasie is een grotendeels erfelijk bepaalde afwijking waarbij misvorming en slijtage ontstaat in de heupgewrichten.
Deze afwijking kan (ernstige) pijnklachten veroorzaken. Opvallend is echter dat de veranderingen die gezien worden op röntgenfoto's absoluut niet te koppelen zijn aan de ernst van de pijn. Het komt regelmatig voor dat er bij een hond van b.v. 10 jaar oud ontdekt wordt dat de heupen totaal versleten zijn terwijl deze hond nooit duidelijk klachten heeft laten zien. Voor een behandeling is het daarom belangrijk om naar de hele hond te kijken en niet alleen naar de röntgenfoto's
De bepalende factor voor het ontstaan van deze afwijking is een te losse verbinding tussen de heupkom en de heupkop. Deze verbinding wordt gevormd door het gewrichtskapsel dat als een manchet om het gewricht heen zit en een ligament (korte pees) die in het gewricht tussen de kom en de heupkop zit (zie onderstaande tekening)

Wanneer deze verbinding te ruim is kan de heupkop een stukje uit de kom komen en worden de krachten uitsluitend overgebracht op de bovenrand van de heupkom.

Deze ongelijke belasting van de kop en de kom veroorzaakt slijtage van het kraakbeen en overrekking en irritatie van het gewrichtskapsel dat daardoor stugger en dikker wordt. Deze processen samen worden artrose genoemd. Uiteindelijk kan een dergelijk heupgewricht helemaal verdwenen zijn. (zie onderstaande foto.)

Klik op de foto voor een vergroting

Deze 'losheid' van het gewricht is al op een leeftijd van 16 weken te bepalen. Op grond van een aantal röntgenfoto's volgens de z.g. Pennhip-methode is een distractie-index uit te rekenen. Op basis hiervan is een betrouwbare voorspelling te doen of een hond wel of geen artrose in de heupgewrichten zal ontwikkelen. Met deze methode is GEEN voorspelling te doen over de uitslag die een hond bij de 'officiële' röntgenbeoordeling door de Hirchfeldstichting t.b.v. de fokkerij zal krijgen.

klik op de foto voor een vergroting

Behandelingsmogelijkheden;
Er is eigenlijk voor iedere hond, op iedere leeftijd een behandeling mogelijk. Hieronder worden een aantal mogelijkheden besproken.

Bij de behandelingen is de leeftijd en het stadium van de slijtage van grote invloed.
1; Zoals bij veel aandoeningen is een behandeling in een zo vroeg mogelijk stadium het beste. Bij pups waarbij, met de hierboven beschreven methode, ontdekt is dat zij een grote kans op het ontwikkelen van heupdysplasie hebben is het op zeer eenvoudig wijze mogelijk om de groei van het bekken zodanig te beïnvloeden dat er zich geen of veel minder artrose zal ontwikkelen. Bij deze methode wordt de groeischijf in de bekkenbodem 'kapot' gemaakt. De bekkenbodem groeit hierdoor veel langzamer dan de rest van het bekken waardoor de heupkommen over de heupkop heen draaien. Deze methode wordt sinds enkele jaren bij enkele specialisten toegepast en de resultaten zijn zeer bevredigend.

2; Wanneer er heupdysplasie ontdekt wordt op een leeftijd van van 5 tot 11 maanden is er ook een behandeling mogelijk waarbij een standsverandering van de heupkommen optreedt. Dit lukt niet meer door gebruik te maken van de groei van het bekken zoals op een leeftijd van 16 weken. Om een vergelijkbare draaiing/kanteling te bereiken moet het bekken rondom de heupkom worden doorgezaagd. Hierna wordt met behulp van een z.g. 'kantelplaat' de heupkom onder de gewenste (20 of 25 graden) nieuwe hoek opnieuw vastgezet. Het spreekt vanzelf dat dit een grote en belastende operatie is. Deze ingreep wordt al tientallen jaren uitgevoerd met succes.

klik op de foto's voor een vergroting

3; In een aantal gevallen is een dergelijke bekkenkanteling niet nodig. Wanneer de klachten gering zijn of wanneer de heupdysplasie bij 'toeval' ontdekt is kan er met andere maatregelen ook een goede oplossing worden gevonden;
Lichaamsgewicht onder controle houden. Overgewicht is taboe!
Spieren getraind houden. Deze kunnen namelijk de instabiliteit door het 'losse' kapsel heel goed opvangen.
Ontstekingsremmers zijn in staat om de artrose mee te helpen afremmen.
Er bestaan aanwijzingen dat bepaalde voedingssupplementen ook invloed hebben op de snelheid waarmee zich artrose ontwikkeld. Dit doen zij door de samenstelling van het gewrichtkraakbeen en de gewrichtsvloeistof op een goede manier te beïnvloeden.

4; Wanneer een heup ernstig versleten is en veel pijn veroorzaakt zijn er nog steeds een aantal mogelijkheden;

Klik op de foto voor een vergroting

Het verwijderen van de heupkop. Hierbij wordt de gehele heupkop weggenomen. Feitelijk is er dan dus géén heupgewricht meer. De bovenkant van bovenbeen lijkt los in de bilspieren te steken. Er ontwikkelt zich echter hier relatief snel een stevig bindweefselkapsel in deze spieren dat als een 'namaak' of pseudo-gewricht gaat werken. Deze operatie noemen we een heupkopresectie. Na een revalidatie van 2 - 3 maanden kan de achterpoot weer zonder of met veel minder pijn gebruikt worden.

Het plaatsen van een nieuwe heupkom en een nieuwe heupkom. Technisch gezien is een dergelijke heupprothese de mooiste oplossing. De hond krijgt immers een fonkelnieuwe heup! Complicaties zijn echter zeer zeker mogelijk. De belangrijkste daarvan is een infectie met bacteriën op de grens tussen bot en de nieuwe heup. Dit kan tot gevolg hebben dat de kunstheup weer verwijderd moet worden. In plaats van een heupprothese die met botcement wordt bevestigd is er tegenwoordig een kunstheup die wordt vastgeschroefd.

5; Ingrepen gericht op uitsluitend pijnbestrijding;
Naast ingrepen die gericht zijn op het veranderen of aanpassen van het heupgewricht zijn er een aantal die het heupgewricht onveranderd laten maar vooral gericht zijn op het verminderen van de pijn.
Het doorsnijden/verwijderen van een spiertje aan de binnenzijde van het dijbeen. Bij misvormingen van de heup 'verkrampt' dit spiertje. In de loop van de tijd wordt deze spier hierdoor een pijnlijke bindweefselstreng. Het verwijderen van dit spiertje geeft, hoewel tijdelijk, een duidelijke verlichting van de pijnklachten.

Het kapotmaken van de zenuwtakjes die de pijnprikkels vanuit .het gewrichtskapsel geleiden. Het is mogelijk om een deel van deze zenuwen uit te schakelen. Ook dit zal een vermindering van de pijn geven. Deze methode is relatief nieuw en de resultaten kunnen erg wisselen omdat niet de zenuwtakjes vanuit het gehele kapsel en vanuit het gewrichtsoppervlak kunnen worden uitgeschakeld.

Voorkomen is beter dan genezen. Het is daarom van het grootste belang dat er alleen gefokt wordt met ouderdieren met goede heupen. In het fokbeleid van de Old English Sheepdog Club Nederland is dan ook geregeld dat toekomstige ouderdieren op heupdysplasie gecontroleerd dienen te zijn

Deze controle houdt in dat röntgenfoto's van de heupen door een speciaal daarvoor aangestelde commissie worden beoordeeld. Voor het maken van de officiële HD foto's moet de Old English Sheepdog minimaal 1 jaar oud zijn.(kan bij andere rassen ook 1,5 jaar zijn) De foto's moeten op een voorgeschreven manier worden gemaakt en de dierenarts moet een overeenkomst hebben met de beoordelingsinstantie om de foto's te mogen inzenden..

Commissie voor heupdysplasie-onderzoek bij de hond

Eén van de taken van de commissie voor heupdysplasie-onderzoek bij de hond is de beoordeling van röntgenfoto's van de heupgewrichten van honden. Deze beoordeling verschaft informatie aan fokkers en rasverenigingen die gegevens over heupdysplasie in hun selectieprogramma willen gebruiken. De röntgenfoto's, de zogenaamde HD-foto's, kunnen in principe door iedere praktiserende dierenarts die over röntgenapparatuur beschikt gemaakt worden.
Röntgenfoto's die bij de HD-commissie binnenkomen worden in diezelfde week - of uiterlijk de daar op volgende week, beoordeeld. Nadat de beoordelingskosten door de W.K. Hirschfeldstichting zijn ontvangen, wordt de uitslag verzonden. U ontvangt de uitslag dan dus uiterlijk twee weken nadat de foto's bij de HD-commissie zijn binnengekomen.

Rapport heupdysplasie-onderzoek

Op het rapport heupdysplasie-onderzoek treft u de definitieve HD-beoordeling aan, de F.C.I.-beoordeling en een aantal gegevens die een verklaring geven voor de definitieve beoordeling.

F.C.I.-beoordeling

De F.C.I.-beoordeling is niets anders dan een vertaling van de HD-beoordeling naar een internationaal geldende code waardoor het mogelijk wordt de HD-uitslagen uit verschillende landen met elkaar te vergelijken.

De beoordeling van onderdelen

Bij de beoordeling van HD-foto's wordt gelet op de vorm van de heupkommen en de heupkoppen, de diepte van de kommen, de aansluiting van de koppen in de kommen en de aanwezigheid van eventuele botwoekeringen langs randen van de gewrichten. Informatie over de diepte van de heupkommen en de aansluiting van de koppen in de kommen wordt verkregen uit de zogenaamde "Norbergwaarde".
De Norbergwaarden van linker en rechter gewricht worden bij elkaar opgeteld en geven samen de op het rapport vermelde "som Norbergwaarden". Bij een normaal heupgewricht is de Norbergwaarde minstens 15, de som van de Norbergwaarden van beide heupen is dus minstens 30.

Nobergwaarde - toelichting bij illustratie.

Van beide heupkoppen [1] wordt het middelpunt bepaald en deze middelpunten worden verbonden door een lijn. In beide heupgewrichten wordt vanuit dit middelpunt een lijn langs de voorste rand van de heupkom [2] getrokken. De hoek die beide lijnen in het middelpunt met elkaar maken, min 90 graden, geeft de Norbergwaarde van het betreffende heupgewricht [3]. De Norbergwaarden van linker en rechter gewricht bij elkaar opgeteld geeft de "som Norbergwaarden" die op het rapport vermeld is.

Aansluiting
Honden met een te lage Norbergwaarde hebben dus ondiepe heupkommen en/of een slechte aansluiting van de gewrichtsdelen. Deze honden zullen dus een minder gunstige HD-beoordeling krijgen. Een normale of zelfs hoge Norbergwaarde betekent echter niet zonder meer dat de betreffende hond goede heupgewrichten heeft. Een combinatie van diepe heupkommen en incongruentie van de gewrichtsspleet (dat wil zeggen dat de zogenaamde gewrichtsspleet niet overal even breed is) of een onvoldoende aansluiting van de gewrichtsdelen kan, zelfs bij een hoge Norbergwaarde, leiden tot een (licht) positieve beoordeling. Op het formulier wordt dit duidelijk gemaakt door het aankruisen van "slechte aansluiting".

Botafwijkingen
Naast de Norbergwaarde, de diepte van de heupkommen en de aansluiting van de gewrichtsdelen wordt de uitslag ook beïnvloed door de aanwezigheid van "botafwijkingen". Er is een rechtstreekse koppeling tussen de ernst van de botafwijkingen en de uitslag.

Vormveranderingen
De aanduiding "vormveranderingen" betreft meestal een meer of minder duidelijke afvlakking van de voorste rand van de heupkom. De aanwezigheid hiervan wordt wel vermeld maar heeft over het algemeen geen doorslaggevende betekenis voor de definitieve beoordeling.

HD-beoordeling
Alle gegevens samen bepalen de definitieve beoordeling, waarbij het meest ongunstige onderdeel uiteindelijk de doorslag geeft. Een bepaalde HD-beoordeling kan ook gebaseerd zijn op uitsluitend de diepte van de heupkommen, op de aansluiting van de gewrichtsdelen, op de aanwezigheid van botwoekeringen of op een combinatie van twee of alle drie onderdelen. Dit is weer te herleiden uit de verschillende gegevens zoals die op het HD-rapport vermeld zijn.